تعریف ناباروری
ناباروری به ناتوانی زوجها در باردارشدن پس از گذشت حداقل یک سال مقاربت جنسی منظم و حفاظت نشده تعریف میشود . بنابر گزارش سازمان جهانی بهداشت ، ناباروری ۱۵۰ میلیون زوج در سراسر دنیا را تحت تاثیر قرار داده است . که ۵۰ درصد آنها وابسته به علل مردان می باشد . اختلال در عملکرد اسپرم (حرکت،شکل،تعداد) و آسیب اسپرماتوژنز از شایع ترین علل ناباروری مردان است. بر اساس مطالعه های انجام‌شده ، شیوع ناباروری در آمریکا حدود ۱۰ تا۱۵ درصد و در استرالیا حدود ۱۹ درصد برآورده شده است.
در سال ۲۰۲۰شیوع‌ناباروری در زوجین سنین ۲۱تا۲۶ سال در ایران ۲۰ درصد برآورده شده است. تجربه ناباروری که برخی آن را بحران ناباروری نامیده اند، با استرس فیزیکی ،اقتصادی روان شناختی و اجتماعی همراه است.از آنجا که‌مهم ترین و‌منطقی ترین رویکرد درباره کاهش مشکل ناباروری ،تلاش برای کاهش بروز آن و ارتقای بهداشت باروری برای پیشگیری از بروز ناباروری است، اطلاع از فراوانی علل مختلف ناباروری در هر منطقه، از اهمیت بهداشت درمانی برخوردار بوده و‌میتواند در تصمیم‌گیری های مدیران مربوطه موثر باشد. امروزه یکی از علل ناباروری در مردان مصرف داروها مثل (دیازپام)گزارش شده است.
بنزودیازپین ها
بنزودیازپین ها داروهای آرامبخش -خواب‌آور محلول در چربی هستند و‌به‌خوبی از دستگاه گوارش جذب شده و‌وارد مغز میشوند .این‌گروه دارویی با تسهیل ورود یون‌کلر از طریق افزایش عمل گاما آمینو بوتیریک اسید به داخل نورون پیش سیناپسی ، سبب ایجاد هایپر پلاریزاسیون در سلول های عصبی شده و باعث کاهش تحریک پذیری در نورون ها میشوند که اثر آرام بخش و تضعیف کننده بر فعالیت های مغزی دارند. این داروها بر اساس‌طول مدت اثر به انواع :
•کوتاه اثر
•متوسط اثر
•طولانی اثر
تفسیم‌میشوند .اغلب بنزودیازپین ها در کبد متابولیزه شده و به متابولیت های فعال تبدیل میشوند .
دیازپام
دیازپام جزو گروه بنزو دیازپین ها است که به عنوان داروی:
•ضد صرع
•ضد اضطراب
•شل کننده عضلات اسکلتی
•ضد تشنج
•آرامبخش و خواب آور استفاده می شود.
دیازپام در درمان :
•اضطراب و‌تنش
•سندروم قطع مصرف حاد الکل
•درمان کمکی در اسپاسم عضلات اسکلتی
•تتانوس (کزاز)
•درمان کمکی در اختلال های همراه با تشنج
•درمان کمکی در بیهوشی
•اقدام های آندوسکوپیک
•استاتوس اپیلپتیکوس (بحران صرعی یا حمله های مکرر صرعی ) استفاده میشود .
دیازپام به صورت قرص ،شیاف، شربت، تزریقی وجود دارد . از قطع ناگهانی مصرف دارو باید پرهیز کرد.حداکثر اثر درمانی دارو ۱تا ۲هفته بعد از شروع مصرف آن رخ میدهد.
مکانیسم اثر دیازپام
داروهای ضد افسردگی سروتونرژیک با کاهش فعالیت دوپامینرژیک ،به طور متناوب و‌غیر مستقیم سبب اختلال جنسی می شوند. بسیاری از داروهای ضد افسردگی سروتونوژیک با ترشح زیاد پرولاکتین مرتبط هستند و‌ممکن است به طور خود به خودی سبب اختلال جنسی شوند. داروهای ضد افسردگی سروتونوژیک و آنتی کولینرژیک خاص ، گیرنده های سروتونینی را تحریک می کنند. افزایش پرولاکتین نیز مانع آزاد شدن هورمون گنادوتروپین از هیپوتالاموس،هورمون های لوتئینی و‌محرک فولیکولی از هیپوفیز و هورمون های‌گنادی از گنادها می شوند و باروری را از بین‌می برند.
اما همیشه نمی توان گفت‌مع داروهای ضد افسردگی به دلیل افزایش سطح پرولاکتین ،باروری را در بدن از بین می برند. همانگونه که مطالعه ها نشان داده اند عوامل خطر سازی مانند افسردگی و اضطراب با کاهش میزان باروری و‌عوارض داروهای روانپزشکی به دنبال مشکلات روانی با تاثیر برمحور هیپوتالاموسی -هیپوفیزی -گنادی (HPG) میتواند بر عملکرد جنسی مردان تاثیر گذار باشند. میانجی های عوامل روانگرا ( دوپامین ،سروتونینو اسیدگاما آمینوبوتیریک ) با تنظیم فیزیولوژیک محور جنسی مردانه و داروهای روانپزشکی با تغییر متابولیسم و پروتئین سازی هورمون ها بر سطح استروئید های جنسی تاثیر گذار هستند. این داروها میتوانند با کنترل سمپاتیک و پاراسمپاتیک بر تحریک جنسی ، نعوظ،انزال ، ارگاسم و‌حتی به واسطه اثرات جانبی بر گیرنده های کولینرژیک و آدرنرژیک بر باروری تاثیر داشته باشند.
تاکنون هیچ مکانیسم مشخصی در مورد اثرات نهفته داروهای ضد افسردگی در تغییر عملکرد اسپرم شناسایی نشده و فقط عوامل هورمونی درون ریز عصبی ممکن است در این زمینه نقش ایفا کنند.چون‌مکانیسم اثر داروهای ضد افسردگی بر روی اسپرماتوژنز آشکار نیست، احتمال دارد ، داروهای ضد افسردگی با اثر بر PHیا چسبندگی اسپرم ، اثر روی نیتریک اکساید (یک مهار کننده حرکت اسپرم ) و با اثر روی اسید گاما آمینو بوتیریک ( تنظیم کننده فیزیولوژیک حرکت اسپرم ) سبب تغییر در اسپرماتوژنز و‌حرکت اسپرم شده باشند.
دیازپام و ناباروری مردان
بنزودیازپین ها مانند دیازپام با تسهیل ورود یون کلر از طریق افزایش عمل گاما آمینوبوتیریک اسید به داخل نورون پیش سیناپسی ،سبب ایجاد هایپر پلاریزاسیون در سلول های عصبی شده و سبب کاهش تحریک پذیری در نورون ها می شوند . که اثر آرامبخش و‌تضعیف کننده بر فعالیت های مغزی دارند. همچنین مصرف این دارو باعث شده تا بازجذب سروتونین از پایانه های آکسونی کاهش یابد ، در نتیجه افزایش غلظت سروتونین سبب مهار دوپامین شده و با تحریک عامل آزاد کننده پرولاکتین (PRF)، سطح پرولاکتین را افزایش میدهد. افزایش پرولاکتین در سه مکانیسم میتواند باروری در مردان را مختل کند :
۱-در سطح هیپوتالاموسی ،سبب بالا رفتن سطح پرولاکتین شده و مانع ترشح هورمون رها کننده گنادوتروپین (GnRH) می شود .
۲- در سطح هیپوفیزی ، مانع ترشح هورمون های لوتئینی (LH) و‌محرک فولیکولی (FSH) می شود.
۳- در سطح گنادی نیز مانع ترشح هورمون های گنادی مثل تستوسترون میشود. به این طریق مصرف داروی دیازپام اثر کاهنده بر پارامتر های مربوط به باروری خواهد داشت .
مطالعات نشان داده است که مصرف دیازپام باعث تاخیر در انزال و‌افرایش ناهنجاری های کروموزومی (آنوپلوئیدی ) می شود .
نتیجه گیری
توصیه میشود در مصرف داروها دقت بیشتری شود چرا که مطالعات جدید نشان دهنده تاثیر مخرب بر ناباروری مردان می باشد .
