اثر آنتی اکسیدانت ها بر کیفیت اسپرم

آنتی اکسیدانت چیست و چگونه بر کیفیت اسپرم تأثیر می گذارند؟ 

آنتی اکسیدانت ها مولکول هایی هستند که در بدن ما مسئول جلوگیری از اکسیداسیون و پیری سلول ها می باشند.همچنین، آنتی اکسیدانت ها نقش موثری در کیفیت مایع منی، اسپرم و باروری مردان دارند. بدن انسان دارای سیستم های پیچیده ای از آنتی اکسیدانت ها است. علاوه بر آن، می توان میزان آنتی اکسیدانت های بدن را توسط رژیم غذایی مناسب، به ویژه میوه ها و سبزیجات ، افزایش داد. امروزه مطالعاتی در ارتباط با اثر آنتی اکسیدانت ها بر کیفیت اسپرم صورت گرفته است.

 تعریف استرس اکسیداتیو

رادیکال های آزاد یا همان گونه های آزاد اکسیژن (ROS) نوعی مولکول هستند که به طور طبیعی در بدن، در اثر متابولیسم طبیعی اکسیژن ایجاد می شوند.

ROS در سیگنالینگ سلول نقش مهمی دارد و بنابراین وجود آن برای عملکردهای سلول ضروری است. با این حال، افزایش قابل توجه ROS در بدن، به ساختارهای سلولی آسیب می رساند و منجر به وضعیتی می شود که تحت عنوان استرس اکسیداتیو شناخته می شود. در مورد تأثیر این استرس اکسیداتیو بر باروری، مطالعات نشان داده اند که بین 30 تا 80 درصد از مشکلات ناباروری مردان به دلیل وجود ROS در مایع منی ایجاد می شود.

به طور خاص، دو مولکول وجود دارد که بیشترین تأثیر را در تولید و کیفیت اسپرم دارند:

1. رادیکال های آزاد: گونه های شیمیایی بسیار ناپایدار و آسیب رسان به ساختارهای سلولی.
2. اکسیژن فعال: اکسید کننده ترین ماده در بدن ما است، که باعث پیری سلول ها می شود.

اثرات استرس اکسیداتیو بر کیفیت اسپرم:

اثرات زیان بار استرس اکسیداتیو بر کیفیت اسپرم به شرح زیر است:

• قطعه قطعه شدن DNA اسپرم
• تغییرات در غشای اسپرم
• کاهش تحرک اسپرم که می تواند منجر به آدنوزواسپرمی شود.
• نقص در شکل طبیعی اسپرم که می تواند منجر به تراتوزواسپرمی شود.
• اختلال در اتصال اسپرم به تخمک و باروری آن.

به همین دلیل، یافتن بیش از حد رادیکال های آزاد در مایع منی مردان مبتلا به ناباروری، کاملاً معمول است.

علل افزایش استرس اکسیداتیو

عوامل مختلفی باعث افزایش سطح ROS در بدن می شود و بنابراین بر کیفیت مایع منی در مردان تأثیر می گذارند:

1. سبک نادرست زندگی: مصرف الکل، توتون و تنباکو .در افراد سیگاری، ظرفیت آنتی اکسیدانتی خون در مقایسه با افراد غیر سیگاری به نصف کاهش می یابد.
2. فاکتورهای محیطی: قرار گرفتن بیش از حد در معرض تابش خورشید و آلودگی محیط زیست.
3. برخی از عفونت ها، بیماری های خود ایمنی و یا مزمن

تعریف آنتی اکسیدانت

آنتی‌اکسیدانت ها ترکیبات طبیعی هستند که باعث محافظت سلول در برابر آسیب های ناشی از رادیکال‌های آزاد می‌شوند. بدن انسان دارای سیستم های مختلف آنتی اکسیدانتی است. از جمله آنزیم ها و مولکول های گلوتاتیون پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز ، کوآنزیم Q ، اسید اوریک و …

علاوه بر این ، آنتی اکسیدانت های دیگری نیز وجود دارد که ما می توانیم توسط غذا به دست آوریم. از مهمترین آن ها می توان به ویتامین ها و فلاونوئیدها اشاره کرد. آنتی اکسیدانت هایی که در مایع منی وجود دارند، مسئول محافظت از اسپرم هستند. که شامل ویتامین ها (ویتامین C و E )، آنزیم سوپراکسید دیسموتاز، گلوتاتیون و تیوردوکسین است. مطالعات متعدد نشان می دهند که مردان نابارور، میزان کمتری از این آنتی اکسیدانت ها را در مایع منی خود دارند. که کاهش آنتی اکسیدانت ها موجب افزایش استرس اکسیداتیو و کاهش کیفیت اسپرم می شود.

آنتی اکسیدانت و تغذیه

خوردن غذاهای غنی از آنتی اکسیدانت می تواند به بهبود کیفیت اسپرم کمک کند. در ادامه، اصلی ترین آنتی اکسیدانت هایی که در باروری مردان نقش دارند را شرح خواهیم داد:

• بتا کاروتن ها: در هویج، اسفناج، کاهو، کلم پیچ، کدو تنبل و… موجود می باشد.
• لیکوپن: در گوجه فرنگی، هندوانه، پاپایا، انگور و… موجود می باشد.
• ویتامین A: در لبنیات، تخم مرغ، هویج، انبه، جگر و… موجود می باشد.
• ویتامین C: در مرکبات، غلات، ماهی و… موجود می باشد.
• ویتامین E: در آجیل، دانه ها، روغن زیتون، کلم بروکلی و… موجود می باشد.
• فلاونوئیدها: در توت سیاه، تمشک، گیلاس، سویا، شکلات، پونه کوهی، چای، قهوه، شراب قرمز و… موجود می باشد.

همچنین عناصری مانند سلنیوم، روی یا منگنز در رژیم غذایی بسیار مهم هستند، زیرا عملکرد آنتی اکسیدانت ها را تقویت می کنند. علاوه بر موارد ذکر شده، می توان با استفاده از مکمل های آنتی اکسیدانتی، استرس اکسیداتیو را در مردان نابارور کاهش و در نتیجه کیفیت مایع منی را بهبود بخشید.

آنتی اکسیدانت ها چگونه به باروری مردان کمک می کنند؟

استرس اکسیداتیو از چند طریق می تواند بر اسپرم تأثیر بگذارد:

• تکامل اسپرم
• مورفولوژی اسپرم
• توانایی حرکت (تحرک) اسپرم
• DNA اسپرم و ظرفیت باروری آن

مطالعات متعدد نشان داده اند که آنتی اکسیدانت ها (ال-کارنیتین، کوآنزیم Q10، ویتامین E، ویتامین C، سلنیوم، روی) باعث افزایش تعداد و تحرک اسپرم ها می شود.

آیا سیر به بهبود تحرک اسپرم کمک می کند؟

سیر از آنجا که سرشار از ویتامین های A ، B و C، سلنیوم، فسفر، سیلیسیم، گوگرد، روی، مس، پتاسیم و غیره است یک ماده غذایی آنتی اکسیدانتی قدرتمند است. بنابراین سیر می تواند به کاهش استرس اکسیداتیو در اسپرم و بهبود آن کمک می کند. همچنین، سیر دارای خواص آنتی بیوتیکی ، ضد سرطانی و بازسازی کننده پوست نیز هست.

آیا آنتی اکسیدان ها باعث بهبود باروری زنان نیز می شوند؟

در واقع، یک رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه ها و سبزیجات غنی از آنتی اکسیدانتی می تواند منجر به افزایش کارآیی تخمدان شود و  همچنین به جلوگیری از پیری تخمدان کمک کند. ویتامین C سطح هورمون ها را بهبود می بخشد و سطح متعادل ویتامین E از سقط جنین جلوگیری می کند.

نویسنده: زهرا روستا / دکتری جنین شناسی

قرص های تقویت باروری بانوان