دیابت نوعی بیماری مزمن و یکی از بزرگترین تهدیدها برای سلامت جهان مدرن می باشد. بروز دیابت به سرعت در حال افزایش است. دیابت اختلالی درون ریز می باشد که به صورت هایپرگلایسمی پدیدار می شود. دیابت در تمام کشورها از جمله ایران رو به افزایش است و در سال های اخیر، سن ابتلا به آن کاهش یافته است. براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۹ حدود ۴۶۳ میلیون نفر در سراسر جهان با دیابت درگیر بوده اند. پیش بینی می شود که این رقم تا سال ۲۰۴۵ به بیش از ۷۰۰ میلیون نفر برسد. عواملی مانند چاقی، سبک نادرست زندگی، افزایش شهرنشینی، رشد جمعیت و پیری، تا حد زیادی مسئول این اتفاق هستند.
بیش از ۹۰ درصد بیماران مبتلا به دیابت نوع یک، قبل از ۳۰ سالگی تشخیص داده می شوند. از آنجایی که درصدی ار کودکان هم با این نوع دیابت درگیر هستند و طی سال های آینده این مقدار حتی تا ۵۰ درصد هم افزایش می یابد در نتیجه دیابت، مردان بیشتری را قبل و در طی سال هایی که توان تولیدمثل دارند تحت تاثیر قرار می دهند.
انواع دیابت
دیابت به دو نوع اصلی تقسیم می شود :
- نوع یک : این نوع دیابت ۱۰ تا ۱۵ درصد از کل موارد دیابت را تشکیل می دهد. در این نوع، تولید انسولین از پانکراس، به علت از دست رفتن سلول های بتا متوقف می شود در نتیجه کمبود مطلق انسولین در بدن وجود دارد و در اکثر موارد قبل از ۳۰ سالگی تظاهر می یابد. (هر چند که تخریب سلول های بتای پانکراس در هر سنی ممکن است اتفاق بیافتد)
- نوع دو : این نوع دیابت، به دیابت بزرگسالی معروف است. عامل اصلی ایجاد آن، مقاومت به انسولین یا افزایش تولید گلوگز است و معمولا با افزایش سن ایجاد می شود.
دیابت؛ اختلالات و عوارض ناشی از آن
دیابت در چند سطح می تواند عملکرد باروری مردان را تحت تاثیر قرار دهد :
- کنترل اندوکرینی اسپرماتوژنز
- خود اسپرماتوژنز
- نعوظ
- انزال
دیابت بسیاری از سیستم های فیزیولوژیک بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و اثرات مختلفی بر ساختار و عملکرد سیستم تولیدمثلی و بدن مردان می گذارد و عوارضی را به دنبال دارد که در زیر به مواردی اشاره می کنیم :
- پلی نوروپاتی (گروهی از بیماری ها که در آن چندین یا بسیاری از اعصاب محیطی آسیب دیده باشند)
- عفونت و زخم
- کاهش سطح سرمی تستوسترون، LH و FSH
- تحلیل غدد ضمیمه ای تولید مثل
- کاهش میل جنسی
- اختلالات بینایی حتی در مواردی، نابینایی
- حملات قلبی
- نارسایی کلیوی …
اثرات دیابت بر سیستم تولیدمثلی مردان
- تاثیر دیابت بر تستوسترون
در مردان مهم ترین تاثیر دیابت، کاهش سطح سرمی تستوسترون است که ارتباط آن با نوروپاتی (آسیب دیدن اعصاب در اثر بالا بودن قند خون را ” نوروپاتی دیابتی ” می نامند)، در برخی موارد ناباروری می دهد. کاهش تستوسترون باعث کاهش میل و توانایی جنسی، کاهش توده ی عضلانی، ضعف و خستگی، کاهش توده ی استخوانی و پوکی استخوان می شود. این بیماری؛ علاوه بر ایجاد درد و کاهش کیفیت زندگی برای بیمار، سبب ایجاد عفونت و زخم می شود که در مواردی نیازمند مداخله ای همچون قطع عضو غیرترومایی اندام تحتانی است.
دیابت با اختلالات متابولیکی همچون اختلال در متابولیسم پروتئین ها، چربی و کربوهیدرات ها در ارتباط است که با انجام فعالیت های فیزیکی مداوم، کنترل چربی و فشار خون و هچنین قند خون (با داروهای خوراکی و انسولین) می توان از ایجاد عوارض جلوگیری کرد.
- تاثیر دیابت بر مایع منی و اسپرم
میانگین هموگلوبین a1c به طور قابل توجهی در افراد دیابتی بالاتر است. حجم مایع منی در این افراد کمتر می باشد. تغییراتی که دیابت بر اسپرماتوژنز دارد، نشان می دهد که میزان بالاتری از ناباروری و سقط خود به خود را در افراد دیابتی وجود دارد. تغییر قابل توجهی در غلظت، تحرک و درصد اسپرم با مورفولوژی طبیعی رویت نشده است. با این وجود، تعداد زیر گروه های اسپرم که حرکت پیش رونده دارند کاهش یافته و کیفیت مایع منی و تعداد اسپرم دچار تغییراتی می شود. سلول های ناهنجار بیشتر شده و تغییرات مولکولی، نهایتا افت پتانسیل باروری مردان را به دنبال خواهد داشت.
دیابت و مشکلات جنسی آن
اهمیت مسائل روان شناسی در افراد مبتلا به دیابت، با عملکرد و رضایت جنسی در ارتباط است. اختلال عملکرد جنسی جزو عارضه های عصبی آن محسوب می شود. دیابت از شایع ترین علل اختلال نعوظ است و حتی به عنوان یکی از عارضه های شایع دیابت محسوب می شود که چندان مورد توجه قرار نمی گیرد.
از مشکلات جنسی مردان می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- کاهش میل جنسی
- عدم انزال
- کاهش حجم مایع منی
- انزال برگشتی
- اختلال نعوظ
- عدم رضایت جنسی …
تقریبا ۵۰ درصد مردان اختلال نعوظ دارند که با افزایش سن، این درصد افزایش پیدا می کند.
دیابت و دوران جنینی
تماس با هیپرگلایسمی مادری در دوران جنینی، سبب هایپرانسولینمی در جنین می شود که افزایش سلول های چربی را در پی دارد. این پدیده سبب چاقی و مقاومت به انسولین در کودکی می شود. به دنبال این اتفاق نیز، اختلال تحمل گلوکز و دیابت در بزرگسالی را خواهیم داشت.
طی تحقیقاتی که درباره ی مرگ و میر جنین های مذکر متولد شده از مادران دیابتی انجام شد، نشان می دهد که مایع آمنیوتیک آنها حاوی غلظت زیادی از تستوسترون، دی هیدروتستوسترون، آندرستن دیون و استروئیدهای دیگر است. تجزیه و تحلیل بیشر حاکی از آن است که سطح افزایش یافته ی HCG (گنادوتروپین جفتی انسان)، در هایپرتروفی جفت به ویژه در بارداری هایی است که علاوه بر دیابت، دچار فشارخون بالا نیز شده اند. حتی جنین، دچار هایپرپلازی سلول های لایدیگ می شود که پس ازتولد، این بافت به طور کامل با فیبر جایگزین شده و فرد را دچار درجاتی از ناباروری می کند.
دیابت و بلوغ
با توجه به هایپرپلازی (افزایش تعداد سلول ها) سلول های لایدیگ در مادران دیابتی، اولین علائم دیابت شیرین در سن بلوغ ظاهر می شود. مکانیسم دقیق منتهی به تاخیر بلوغ به طور کامل مشخص نیست. در این موارد ، بروز صفات ثانویه دچار اختلال شده و به صورت کوتاهی قد، صفات ثانویه جنسی، بیضه ی نرم و کوچک و… ظاهر می شود. اندازه گیری آندروژن و گنادوتروپین در نوزادان دیابتی تغییر قابل توجهی نشان نداده است. با این وجود اکثر نوزادان دیابتی دچار عقب ماندگی و مشکل در رشد استخوان هایشان هستند. کاهش دی هیدرو اپی آندروسترون در این نوزادان وجود دارد. به نظر می رسد که غلظت کم دی هیدرو اپی آندروسترون، علاوه بر عوامل دیگر در تاخیر رشد بیماران مبتلا به دیابت دخیل باشد. ترشح بیش از اندازه ی هورمون رشد در دیابت، تغییراتی مثل تغذیه نامناسب، چاقی، فشار روانی و افزایش ترشح سوماتوستاتین در متابولیسم ایجاد می کند.
کنترل دیابت
انسولین تراپی و کنترل دیابت با دارو یا حتی ورزش می تواند سبب بهبود پارامترهای اسپرم در بیماران دیابتی شود. ولی اثبات این موضوع همچنان به آزمایش های بالینی بیشتری نیاز دارد.
متفورمین برای دیابت
گیاهان دارویی تا به امروز در سراسر جهان برای پیشگیری از دیابت و درمان آن استفاده شده است. از میان آنهااستفاده از متفورمین برای درمان دیابت نوع دو به طور علمی بررسی شده است. متفورمین از گیاهی به نام Galega officinalis مشتق شده است.
نتیجه گیری
اثر دیابت بر عملکرد تولیدمثلی مردان عمدتا مورد توجه قرار نمی گیرد. در دیابت به غیر از حجم مایع منی، سایر پارامترهای اسپرم تفاوت چندانی پیدا نمی کنند. توصیه می شود؛ با رعایت رژیم غذایی و درمان های جایگزین، علاوه بر کاهش هزینه های درمان، در مواردی موجب پیشگیری و بهبود دیابت شود.
