ناباروری
ناباروری، یکی از مشکلات شایع جوامع بشری است. بنابر گزارش سازمان بهداشت جهانی بیش از ۷۰ میلیون زوج در سراسر دنیا و بیش از ۳ میلیون زوج در ایران از ناباروری رنج می برند. علل متعددی در ایجاد و یا افزایش شیوع نازایی در عصر حاضر تأثیرگذار هستند. ویتامین D در کنار نقش اصلی خود در ارتباط با سلامت استخوان و هموستاز کلسیم و فسفر در سال های اخیر شاهد تأثیر فراوان آن بر عوامل غیر اسکلتی از جمله تاثیر در باروری هستیم.
ویتامین D
ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که در بدن به عنوان یک هورمون عمل می کند. از نظر فیزیولوژیکی دو شکل فعال ویتامین D وجود دارد که جمعاً کلسیفرول نام دارد و عبارتند از: ویتامین D2 و D3.
D2 ارگو کلسیفرول نام داشته و در گیاهان ساخته می شود و فرم D3 که کوله کلسیفرول نام دارد از فعال شدن پیش ساز این ویتامین در اثر تابش اشعه فرابنفش نور خورشید ساخته می شود. حدود 80 تا 90 درصد ویتامین D بدن از تابش نور خورشید و باقی آن از طریق رژیم غذایی و مکمل یاری تامین می شود.
ارگان های اصلی که تحت تاثیر ویتامین D قرار دارند شامل:
• روده
• سیستم اسکلتی
• کلیه ها
• غدد پاراتیروئید هستند.
با این حال در مطالعات اخیر طیف ارگانهای هدف این ویتامین شامل:
• بافت چربی
• تیروئید
• سیستم ایمنی بدن
• لوزالمعده
• سیستم قلبی عروقی
• سیستم عصبی مرکزی
• سیستم تولید مثلی می باشند.
ویتامین D از طریق اتصال و فعال سازی گیرنده¬های ویتامین D (VDR)، تأثیرات بیولوژیکی مختلف خود را در این ارگانها ایفا می کند. شناخته شده ترین عملکرد آن کمک به جذب کلسیم و فسفر بوده و در سلامت سیستم اسکلتی بدن نقش دارد. با این وجود امروزه نقش های متعددی برای این ویتامین پیدا شده است، از جمله تاثیر آن در باروری.
ویتامین D و باروری در مردان
VDR و آنزیم هایی که ویتامین D را متابولیزه می کنند در سلولهای سرتولی، سلولهای زایا، سلولهای لایدیگ، اسپرماتوزوئید و سلولهای اپیتلیال پوشاننده دستگاه تناسلی مردان بیان می شوند. وجود آنزیم های متابولیزه کننده ویتامین D نشان می دهد که اندام های تولید مثلی می توانند پاسخ محلی ویتامین D را در انسان تعدیل کنند. علاوه بر این، بیان VDR در بیضه ها نشان می دهد که ویتامین D ممکن است یک عمل اتوکرین و پاراکرین داشته باشد که احتمالاً نقشی در تنظیم عملکرد بیضه نشان می دهد، بنابراین بر باروری مردان تأثیر می گذارد.
مطالعات نشان داده است که در مردان مبتلا به کمبود ویتامین D میزان اسپرم های قادر به حرکت (حرکت جلو رونده اسپرم ها( و اسپرم هایی با اشکال طبیعی، کمتر از مردان با سطوح بالای ویتامین D بوده است. علاوه بر این موضوع، مردان نابارور مبتلا به انواع اختلالات اسپرم و یا مردان نابارور نرمواسپرم در معرض خطر بالاتر پوکی استخوان و تراکم پایین تر مواد معدنی استخوان و به همان نسبت سطوح پایین تر تستوسترون و ویتامین Dسرم در مقایسه با مردان سالم در همان گروه سنی هستند.
در مطالعه دیگری که در آزمایشگاه انجام گرفته مشخص شد. که تحریک اسپرم های انسان با ویتامین D فعال موجب پیشرفت تحرک پذیری اسپرم و همچنین نفوذ بیشتر کلسیم به درون اسپرم می شود. مطالعات بیانگر این نکته است که کمبود ویتامین D در سنین باروری شایع است. و کمبود آن در عملکردهای تولید مثلی و اختلالات باروری نظیر پارامترهای نامناسب اسپرم نقش دارد. بنابراین مکمل های ویتامین D به منظور درمان ناباروری توصیه می شود. مکمل ویتامین D مخصوصاً در مواردی که کمبود ویتامین وجود دارد. مانند افراد چاق، افراد مقاوم به انسولین و همچنین در مردان اولیگو اسپرمی و آستنو اسپرمی توصیه می شود.
سطح سرمی و مقادیر توصیه شده ویتامین D
اگر سطح سرمی این ویتامین کمتر از 10 نانوگرم در میلی لیتر باشد به معنای کمبود شدید، بین 10 تا 20 نانوگرم کمبود، 20تا 30 کمبود حاشیه ای و بین 30 تا 50 نرمال می باشد. مقادیر توصیه شده مصرف روزانه این ویتامین برای مردان و زنان بالغ زیر 70 سال 15 میکروگرم و برای مردان و زنان بالای 70 سال 20 میکروگرم می باشد و حداکثر میزان مجاز مصرف این ویتامین برای هر دو گروه 100 میکروگرم می باشد.
منابع ویتامین D
منبع اصلی این ویتامین در بدن، تابش نور خورشید به پوست بدن است به طوری که مواجهه دست و بازوها یا پاها بمدت 5 تا 10 دقیقه 2 تا 3 بار در هفته تامین کننده مقدار کافی ویتامین D است. منبع دیگر دریافت این ویتامین از طریق رژیم غذایی است. از غنی ترین منابع غذایی این ویتامین میتوان به :
• روغن کبد ماهی
• ماهی سالمون
• شاه ماهی
• کنسرو تن ماهی
• جگر یا گوشت
• زرده تخم مرغ
• پنیر
• انواع قارچ ها اشاره کرد.
برخی موادغذایی حین تهیه و فرآوری با این ویتامین غنی می شوند از جمله شیر بادام، شیر سویا و به طور کلی محصولات لبنی. قرار دادن این مواد غذایی در رژیم غذایی روزانه میتواند در سلامت باروری موثر باشد.
همچنین در صورت عدم دسترسی به مواد غذایی غنی از ویتامین D یا رژیم های غذایی خاص که خالی از این مواد غذایی اند یا عدم تحمل این مواد غذایی، افراد میتوانند از مکمل های ویتامین D به منظور تامین نیاز های خود استفاده کنند. ویتامین D در مکمل ها به صورت D2 و D3وجود دارد، هر چند که ویتامین D3 از نظر اثر بخشی چندین برابر قوی تر از D2 است. مکمل های ویتامینD به شکل های کپسول و تزریقی وجود دارد.
نتیجه گیری
ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که در بدن به عنوان یک هورمون عمل می کند. ویتامین D در کنار نقش اصلی خود در ارتباط با سلامت استخوان و هموستاز کلسیم و فسفر نقش اساسی در باروری مردان دارد. چرا که کمبود آن باعث اختلال در عملکرد تولید مثلی و اختلالات باروری نظیر کاهش کیفیت اسپرم می¬شود. بنابراین مصرف مکمل های ویتامین D به منظور درمان ناباروری در مردان توصیه می شود.
