مورفولوژی (شکل) طبیعی اسپرم

هنگامی که در یک  نمونه از مایع منی تعداد کمی اسپرم با مورفولوژی طبیعی وجود داشته باشد، گفته شده که فرد مبتلا به  تراتوزواسپرمی است.لازم به یادآوری است که همه مردان، اسپرم با مورفولوژی غیرطبیعی تولید می کنند. در تمامی نمونه ها حدودا 4 درصد اسپرم وجود دارد که می تواند طبیعی باشد.

ویژگی های  اسپرم طبیعی چیست؟

اسپرم طبیعی از قسمت های زیر با مشخصات ذکر شده تشکیل شده است:

1-سر اسپرم باید بیضی شکل و صاف باشد. 5 تا 6 میکرون طول و 2.5 تا 3.5 میکرون عرض داشته باشد. آکروزوم باید 40-70٪ از حجم سر را بپوشاند. در صورت وجود واكوئل در سر، تعداد آن ها باید كم باشد و كمتر از نیمی از حجم سر را اشغال كنند، زیرا اگر آن ها زیاد یا بزرگ باشند، به این معنی است كه DNA آسیب دیده است.

2- قطعه میانی یا گردن، همانطور که از نام آن مشخص است، بین سر و تاژک قرار دارد. عملکرد آن بسیار مهم است و وظیفه تولید انرژی را بر عهده دارد. زیرا میتوکندری را که موتور حرکت اسپرم محسوب می شود در خود جای داده است.

3-تاژک یا دم از همان ساختارهای مولکولی موجود در کروموزوم ها تشکیل شده است. تاژک نامنظم، اختلال در کروموزوم ها را منعکس می کند و مهمتر از همه، موجب اختلال در حرکت اسپرم می گردد.

اسپرماتوزوای غیرطبیعی

مورفولوژی غیر طبیعی اسپرم بدان معنی است که بسیاری از اسپرم ها در یک نمونه از مایع منی، شکل غیر طبیعی دارند. این موضوع مهم است، زیرا داشتن شکل غیر طبیعی اسپرم باعث اختلال در نفوذ آن به تخمک می شود و این موضوع ممکن است به ناباروری مرد منجر شود. اسپرم با شکل  غیرطبیعی ممکن است دارای سر، قطعه میانی و یا دم غیرطبیعی باشد. بنابراین، ممکن است ناهنجاری های زیر وجود داشته باشد:

تغییرات در سرشامل :

• اسپرم بدون سر (pinhead)
• سر کوچک
• آمورف
• گرد
• کشیده
• سر بزرگ (گلوبوزواسپرمیا)
• گلابی شکل (pyriform)
• اسپرم با آکروزوم بزرگ
• اسپرم با آکروزوم کوچک
• اسپرم بدون آکروزوم
• اسپرم با واکوئل های زیاد
• اسپرم با واکوئل های بزرگ
• اسپرم با دو سر

تغییرات در دم شامل:

• اسپرم بدون دم
• اسپرم با دم پیچ خورده
• اسپرم با دم کوتاه
• اسپرم با دم بلند
• اسپرم با دم تا خورده یا اسپرم با دم دوتایی.

تغییرات در قطعه میانی شامل:

• اسپرم بدون قطعه میانی
• قطعه میانی منحنی
• قطعه میانی نامتقارن
• قطعه میانی ضخیم
• قطعه میانی نازک
• قطعه میانی نامنظم یا با برآمدگی بیش از یک سوم ناحیه سر.

طبق معیارهای WHO، مقداری برابر یا بیشتر از 4% اسپرماتوزوئیدها با مورفولوژی طبیعی در یک نمونه از مایع سمن در نظر گرفته می شود. اگر میزان ناهنجاری ها بیشتر از 96٪ باشد، با یک مورد تراتوزواسپرمیا روبرو هستیم.

معیار دیگری برای تجزیه و تحلیل مورفولوژی وجود دارد که تا حدی سخت تر است. معیار کروگر است که طبق آن حد طبیعی 14٪ است، یعنی نمونه ای با بیش از 86٪ اسپرم غیرطبیعی، تراتوزواسپرمی محسوب می شود.

تغییرات در مورفولوژی می تواند منشأ ژنتیکی داشته باشد، از این رو بررسی مورفولوژی اهمیت بسیار بالایی دارد. اسپرماتوزوئید که اطلاعات ژنتیکی آن (یعنی نیمی از جنین آینده )، به خوبی کدگذاری و سازمانده ی نشده باشد، منجر به ایجاد جنین مناسبی نخواهد شد.

علاوه بر این، اسپرم هایی که به صورت عادی شکل گرفته اند سریعتر و به میزان مناسب تری شنا می کنند. در مقابل، بیشتر اسپرم های غیرطبیعی بی حرکت هستند و یا حرکت آهسته دارند.

آیا درمانی برای تراتوزواسپرمیا وجود دارد یا خیر؟

در مردی که اسپرماتوزوای او از نظر مورفولوژی دارای اختلال است، یعنی از تراتوزواسپرمی رنج می برد، دستیابی به حاملگی به طور طبیعی دشوار و حتی در بعضی موارد غیرممکن است. اگرچه تراتوزواسپرمي يكي از جدي ترين مشكلات ناباروری نيست، ولي در این افراد، براي داشتن فرزند، معمولاً لازم است كه از روش های کمک باروری استفاده شود.

با توجه به شرایط زوجین و درصد اسپرم های غیر نرمال، پزشک متخصص مناسب ترین روش کمک باروری (لقاح مصنوعی یا لقاح آزمایشگاهی) را تعیین می کند. البته در موارد خفیف تر، می توان مورفولوژی اسپرم را با یک رژیم غذایی مناسب، کاهش مصرف کافئین و جلوگیری از مصرف دخانیات و داروها، بهبود داد.

همچنین مکمل های غذایی خاصی وجود دارند که حاوی ویتامین ها و مواد معدنی لازم برای تولید و بلوغ مناسب اسپرم می باشند و از آسیب رساندن به DNA اسپرم جلوگیری می کنند. این مکمل ها باید حداقل به مدت 3 ماه مصرف شوند، یعنی زمانی که اسپرم از ابتدا تولید و سپس بالغ می شود.

دلایل تغییر شکل مورفولوژی چیست؟

دلایل مختلفی وجود دارد که باعث ایجاد تغییرات در مورفولوژی می شود. این دلایل شامل:

• تغییرات ژنتیکی
• شیمی درمانی
• اختلالات بیضه
• سبک نادرست زندگی
• عفونت های منی
• یا بیماری هایی مانند دیابت شیرین ، مننژیت و غیره …

برخی از این عوامل می توانند باعث تراتوزواسپرمی برگشت پذیر شوند، که با بازگشت تب، عفونت یا دوره های استرس از بین می رود.

آیا فردی که دارای اسپرم غیرطبیعی می باشد، توانایی باروری را دارد؟

بله ، اسپرم غیرطبیعی قادر به باروری است، اما باروری در این فرد نسبت به فرد نرمال به راحتی انجام نخواهد شد. بسته به نوع اختلال شکل اسپرم و تعداد اسپرم، احتمال باروری بیشتر یا کمتر خواهد بود. به عنوان مثال، در اسپرم های بدون سر (فاقد محتوای ژنتیکی) یا دارای آکروزوم کوچک یا فاقد آکروزوم (لازم برای نفوذ به تخمک)، لقاح انجام نخواهد شد، زیرا آن ها فاقد یک قسمت اساسی برای لقاح هستند.

آیا اسپرم غیرطبیعی می تواند منجر به سقط جنین شود؟

بله، ممکن است این اتفاق بیفتد. چرا که اسپرم تغییر شکل یافته ممکن است دارای ناهنجاری های ژنتیکی باشد که تشکیل یا تکامل جنین را دشوار یا غیرممکن می کند، بنابراین ممکن است باعث سقط جنین شود.

آیا  واریکوسل می تواند اسپرم غیر طبیعی ایجاد کند؟

واریکوسل علت تقریباً 40٪ موارد ناباروری در مردان است. واریکوسل موجب کاهش در تولید اسپرم (که عمدتا به دلیل افزایش دمای بیضه و رادیکال های آزاد ایجاد شده) می شود. بنابراین، واریکوسل هم تعداد و هم تحرک اسپرم را کاهش می دهد و به نظر می رسد که منجر به ایجاد ناهنجاری در مورفولوژی اسپرم (مانند تغییرات در سر) نیز شود.

قرص های تقویت باروری