فهرست
آگلوتیناسیون اسپرم و اثرات آن بر باروری مردان
براساس تعريف سازمان بهداشت جهاني، ناباروري از جمله اختلالات توليدمثلي است كه زوجین بعد از 12 ماه رابطه جنسی منظم و حفاظت نشده، باروري نداشته باشند.به طور معمول تخمين زده ميشود حدود 15-10 درصد زوجين دچار مشكل در ناباروري هستند.این زوجین برای آگاهی از علل ناباروری خود به مراكز تخصصی درمان ناباروری مراجعه می كنند.در 30٪ موارد، علت ناباروری مربوط به زنان است، 40٪ موارد، علت ناباروری در هر دو فرد است (عوامل زن و مرد همزمان) و در 30٪ موارد، علت ناباروری مربوط به مردان می باشد.دلایل زیادی وجود دارند که می توانند ناباروری در مردان را ایجاد کنند. یکی از رایج ترین مشکلات در مبحث ناباروری مردان، آگلوتیناسیون اسپرم است. تاکنون مطالعاتی در ارتباط با اثر آگلوتیناسیون بر اسپرم که منجر به ناباروری در مردان می شود مطالعاتی صورتی گرفته است.
تعریف آگلوتیناسیون
آگلوتیناسیون شامل تشکیل توده یا گروهی از اسپرم ها است که به دلایل مختلف به یکدیگر متصل می شوند.این اتصالات قوی مانع از حرکت طبیعی اسپرم می شوند که این اختلال در حرکت، موجب عدم توانایی اسپرم ها برای رسیدن به تخمک و باروری آن می شوند.
تشخیص آگلوتیناسیون اسپرم ساده است. تجزیه و تحلیل اسپرم انجام می شود. سپس از طریق بررسی نمونه در زیر میکروسکوپ، وجود یا عدم وجود توده ای از اسپرم های بهم چسبیده، مشاهده می شود.اسپرماتوئیدها می توانند از طریق سر_سر، دم _دم و یا دم _سر به هم متصل شوند و گروه هایی از اسپرم های بهم چسبیده تا 200 سلول اسپرم را تشکیل دهند.
بسته به چگونگی اتصالات، دو اصطلاح مختلف وجود دارد که معمولاً به عنوان مترادف استفاده می شوند.
- آگلوتیناسیون(Agglutination): اسپرم های متحرک از سر و یا دم به یکدیگر متصل هستند، و سلولهای دیگری در بین آنها وجود ندارد.
- تجمع و یا اگریکاسیون و یا کلامپینگ (Aggregation): اسپرم های بی تحرک به یکدیگر و یا سلولهای دیگری از جمله سلول های اپیتلیال ، بقایای سلول های مرده و یا موکوس متصل می شوند.
درجات مختلف آگلوتیناسیون
برای ارزیابی نوع تجمعات اسپرم های بهم چسبیده، درجات مختلفی از اگلوتیناسیون اسپرم ها وجود دارد:
- درجه 0 : بدون آگلوتیناسیون و چسبندگی
- درجه کم (G1):کمتر از 10 % اسپرم ها بهم متصل هستند.
- درجه متوسط(G2):10 تا 30 % اسپرم ها بهم متصل هستند.
- درجه زیاد (G3): بیش از 50% اسپرم ها بهم چسبیده هستند.
آگلوتیناسیون شدید بر روی حرکت و ویسکوزیته مایع منی تاثیر می گذاردو به همین علت یکی از فاکتورهای مهم در ناباروری مردان محسوب می شود.
شایع ترین علت آگلوتیناسیون
شایع ترین علت آگلوتیناسیون به دلیل وجود آنتی بادی در مایع منی است. مولکول های آنتی بادی، غشای اسپرم را تشخیص داده و به آن ها متصل می شوند و توده ای از سلول های اسپرم بهم چسبیده را تشکیل می دهند.
به دليل آنكه تمام مراحل اسپرماتوژنز در لوله هاي مني ساز صورت مي گيرد و اين لوله ها توسط سد خوني ـ بيضه اي از خون جدا شده اند. در تمام دوران زندگي انسان هيچ گاه اسپرم ها با خون در تماس نبوده و در نتيجه بعنوان عضو خارجي شناخته نمي شوند. هر عاملي که سبب شود اين سد خوني ـ بيضه اي آسيب ببيند (مثل عفونت، ضربه فيزيكي، …)، سبب تشكيل آنتي بادي بر عليه اسپرم ها مي شود.
آنتي بادي ضد اسپرم در مردان در موارد زير ديده مي شود:
- وازکتومی
- عفونت های مکرر بیضه (Orchitis) و اپيديديم که ناشي از ويروس واريسلا و يا يك عفونت باکتريايي باشد.
- کريپتورکيديسم
- واريكوسل
- مردان هموسكشوال
- بيوپسي و تروماي بيضه
- پیچ خوردگی بیضه
- سرطان بیضه
- استعداد ژنتیکی
- بيماريهاي مقاربتي (Sexually Transmitted Diseases)
علل مختلف آگلوتیناسیون
- وجود آنتی بادی در مایع منی
- غلظت بسیار زیاد انزال
- تغییر در pH اسپرم به دلیل مشکلات غدد جانبی (بعد از عفونت یا التهاب).
- افزایش دمای بدن به دلیل تب.
- وجود تعداد زیاد سلول های اپیتلیال و یا سنگفرشی.
- انواع خاصی از باکتری ها ممکن است آگلوتیناسیون اسپرم را تحریک کنند.
درمان آگلوتیناسیون اسپرم
اگر آگلوتیناسیون به دلیل تب یا عفونت باشد، پس از درمان تب یا عفونت و کمی انتظار، آگلوتیناسیون اسپرم باید از بین برود.در مواردی که آگلوتیناسیون خفیف یا متوسط باشد، داروهای مختلفی وجود دارند که موجب کاهش یا از بین رفتن آگلوتیناسیون می شوند.
همچنین مکمل های حاوی ویتامین ها به ویژه ویتامین C توصیه می شود، زیرا ویتامین C پروتئین ضد آگلوتینین را فعال می کند.در موارد شدید، ممکن است که آگلوتیناسیون از بین نرود. اما برای دستیابی به باروری می توان از روش های کمک باروری(به طور مثال ICSI) استفاده کرد.
به این صورت که در آزمایشگاه آندرولوژی، پس از دریافت نمونه، ظرفیت پذیری اسپرم انجام می شود. سپس اسپرم های متحرکی که قادر به حرکت تدریجی هستند از بقیه نمونه (که حاوی اسپرم های بهم چسبیده و غیر متحرک هستند) جدا می شوند.
سپس متخصص، بهترین اسپرم را برای قرار دادن در داخل تخمک انتخاب می کند.
جمع بندی:
آگلوتيناسيون به معني اتصال اسپرم ها (چه متحرك و چه غير متحرك) از سر به سر، دم به دم، و یا ترکیبی از هر دو مدل و يا اتصال اسپرم ها به رشته هاي موکوس يا ساير سلول ها مي باشد.
حرکت اسپرم های بهم چسبیده معمولا نامنظم است، اما در آگلوتیناسیون از نوع شدید، اسپرم ها چنان آگلوتینه می شوند که حرکت آن ها محدود می شود. آگلوتيناسيون معمولأ وجود آنتي بادي بر عليه اسپرم را نشان مي دهد.
نویسنده: زهرا روستا/ دکتری جنین شناسی
