ارکیت بیضه چیست؟ نشانه ها و درمان آن چگونه است؟

ارکیت یا التهاب بیضه به دلیل یک ضربه عمومی یا عفونت در سطح اپیدیدیم یا در خود بیضه ایجاد می‌شود که معمولاً همراه با درد شدید است. ارکیت، درصورتی که فقط یک بیضه تحت تأثیر قرار گرفته باشد، می‌تواند یک طرفه باشد. یا در صورت ملتهب بودن هر دو بیضه، دو طرفه باشد. در شدیدترین موارد، ارکیت در صورت عدم درمان می‌تواند مزمن شود.

مردان مبتلا به ارکیت ممکن است جدا از علائم دیگر از عقیم بودن رنج ببرند و حتی ممکن است به آزواسپرمی مبتلا شوند. به همین دلیل، استفاده از مناسب‌ترین روش درمانی در اسرع وقت مهم است.

علل ایجاد التهاب بیضه

علت اصلی ارکیت، عفونت ناشی از میکروارگانیسم است. عامل ایجاد کننده می‌تواند باکتریایی و یا ویروسی باشد که ارکیت ویروسی بیشترین شیوع را دارد. در بخش زیر، تمام علل احتمالی را که می‌توانند منجر به ملتهب شدن بیضه شوند، لیست می‌کنیم:

ویروس اوریون: ممکن است در کودکان پس از بلوغ رخ دهد و در مناطقی که به عنوان ارکیت پاروتید شناخته می‌شود، ایجاد شود.

عفونت‌های منتقله از راه جنسی: شایعترین آنها باکتری‌هایی است که باعث سوزاک، سفلیس یا کلامیدیا می‌شوند.

عفونت ادراری: می‌تواند از طریق دستگاه ادراری تا بیضه گسترش یابد. شایعترین باکتری در این مورد ای.کولای است.

عفونت در پروستات یا اپیدیدیم: می‌تواند تا بیضه گسترش یابد. در صورت عفونت اپیدیدیم، این اختلال به نام ارکی اپیدیدیمیت شناخته می‌شود.

تب مالت: بیماری ناشی از باکتری بروسلا که می‌تواند در 5-10 درصد موارد منجر به ارکیت یک طرفه شود.

بیماری سل: باسیل سل همچنین می‌تواند باعث التهاب بیضه مرتبط با ارکیت مزمن شود.

عوامل دیگر: ورود کاتر یا ابزار پزشکی به آلت تناسلی مرد، که منجر به ارکیت آسیب زا می‌شود.

عوامل خطرساز در ارکیت

عوامل خطر به شرح زیر است:

• روابط مکرر جنسی با شرکای مختلف.
• داشتن سابقه قبلی بیماری مقاربتی ( مانند سوزاک)
• داشتن یک شریک با بیماری مقاربتی تشخیص داده شده.
• عدم استفاده از کاندوم.

اما هنگامی که ارکیت علل دیگری غیر از انتقال جنسی داشته باشد، عوامل زیر خطرساز است:

• سن بالای 45 سال
• واکسینه نشدن علیه اوریون.
• داشتن عفونت های ادراری منظم.
• انجام عمل جراحی بر روی دستگاه ادراری.
• متولد شدن با ناهنجاری های دستگاه ادراری.
• استفاده طولانی مدت از کاتتر فولی (تخلیه و جمع آوری ادرار از مثانه).

بنابراین، مناسب ترین اقدامات برای جلوگیری از خطر ابتلا به ارکیت، واکسیناسیون اوریون و رابطه جنسی ایمن است.

علائم ارکیت

علائم ارکیت معمولاً به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و بسته به شرایط هر بیمار از خفیف تا شدید متفاوت است. شایعترین تظاهرات بالینی شامل:

• درد در بیضه
• تورم در کیسه بیضه
• خون در منی تخلیه شده (هماتوسپرمیا)
• تب
• درد کشاله ران
• ادرار دردناک
• درد در هنگام رابطه جنسی
• ترشح غیر طبیعی از آلت تناسلی مرد
• بیضه حساس، متورم
• حالت تهوع
• کاهش میل جنسی

مرحله حاد ارکیت مربوط به افزایش تا 5 برابر اندازه بیضه است که همراه با افزایش دما و درد زیادی است. با این حال، در مرحله مزمن، هنگامی که درد بیش از 6 هفته ادامه یابد، بیضه ملتهب می شود، به کیسه بیضه می چسبد، رشته ای می شود و سفت می شود. این همان چیزی است که به عنوان آتروفی بیضه شناخته می شود.

تشخیص ارکیت بیضه

ارکیت وقتی تشخیص داده می شود که بیمار درد و ناراحتی زیادی در بیضه داشته باشد. در این صورت توصیه می شود سریعاً به پزشک مراجعه کنید. این تشخیص با لمس بیضه انجام می شود که در آن وجود درد، قرمزی، افزایش حجم، عدم تقارن بیضه و همچنین سایر علائمی که قبلاً ذکر کردیم، مشخص می شود. سونوگرافی بیضه نیز ممکن است برای رد سایر دلایل درد، مانند درد ناشی از پیچ خوردگی بیضه انجام شود. این امر به ویژه در مورد کودکان از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا پیچ خوردگی بیضه نیاز به جراحی دارد و درمان آن فوری تر است.

از طرف دیگر ، التهاب بدون درد بیضه ممکن است نشانه ای از سرطان بیضه باشد، بنابراین آزمایشات تشخیصی بیشتری لازم است.

ارکیت و ناباروری

ارکیت می تواند در نهایت منجر به عقیم شدن مردان شود. التهاب بیضه باعث افزایش دمای بیضه می شود که بر روند اسپرماتوژنز (تولید اسپرم) تأثیر منفی می گذارد. بیضه ها در کیسه بیضه با دمای کمتری نسبت به بقیه بدن یعنی حدود 34 درجه سانتیگراد قرار دارند تا امکان تشکیل صحیح اسپرم فراهم شود.

علت دیگر ناباروری ناشی از آتروفی مجاری انتقال اسپرم است. که منجر به انسدادی می شود که تعداد اسپرم در انزال را کاهش می دهد، تغییری که به عنوان الیگوزواسپرمی شناخته می شود. در شدیدترین موارد ارکیت، ایسکمیک با آتروفی هر دو بیضه، فرد دچار کاهش شدید در تعداد اسپرم و همچنین کمبود هورمون تستوسترون می شود.

سرانجام، فرد با نکروز بافت بیضه ممکن است به برداشتن کامل بیضه (ارکیکتومی) نیاز داشته باشد.

درمان

در بیشتر موارد، ارکیت با گذشت زمان کاملاً از بین می رود،  اگرچه ممکن است در آینده بر باروری فرد تأثیر منفی بگذارد. به طور کلی، ارکیت با منشا باکتریایی درمان راحت تری نسبت به ارکیت ویروسی دارد. درمان شامل مصرف آنتی بیوتیک برای از بین بردن عامل ایجاد کننده است. در حالی که در ارکیت اوریون تنها هدف از درمان تسکین علائم است.

• برخی از توصیه هایی که بیمار باید انجام دهد، شامل:
• مصرف داروهای ضد التهاب
• مصرف مسکن برای درد
• کمپرس سرد را روی ناحیه کیسه بیضه قرار دهد

لازم به ذکر است که در ارکیت ناشی از یک بیماری مقاربتی مانند سوزاک یا کلامیدیا، درمان آنتی بیوتیکی نیز باید برای همسر مبتلا انجام شود.

از طرف دیگر، ارکیت پاروتید قابل درمان نیست، بنابراین می تواند منجر به عواقب جدی تری مانند آتروفی بیضه شود.

آیا ارکیت می تواند مشکلاتی برای باروری ایجاد کند؟

تعریف اركیت این است كه یك روند التهابی روی یك یا هر دو غدد جنسی مرد (بیضه) تأثیر می گذارد. دلایل ارکیت می تواند منشأ عفونی، آسیب زا یا حتی به دلیل پیچ خوردن طناب اسپرماتیک باشد. همه این دلایل می تواند ناباروری ایجاد کنند. بارزترین علت ارکیت که باعث ناباروری می شود، اوریون (ناشی از عفونت با ویروسی به نام پارامیکسوویروس) است که در بزرگسالی یا بعد از 18 سالگی بروز می کند. در صورت مواجهه با روند التهاب بیضه (یک یا هر دو بیضه)، اولین درمانی که می تواند وضعیت را بهبود بخشد و حداکثر ظرفیت باروری را حفظ کند، مراجعه فوری به پزشک است.

آیا ارکیت مسری است؟

خیر،  اما  عواملی که باعث ارکیت باکتریایی یا ویروسی می شوند قابل انتقال هستند و بنابراین لازم است اقدامات پیشگیرانه لازم انجام شود. در مورد بیماریهای مقاربتی، استفاده از کاندوم تا رسیدن به درمان کامل و همچنین انجام درمان با آنتی بیوتیک در زوجین بسیار مهم است. همچنین واکسیناسیون علیه ویروس اوریون در کودکی بسیار مهم است.

آیا درمان های طبیعی برای ارکیت وجود دارد؟

در مورد ارکیت باکتریایی، لازم است برای درمان، آنتی بیوتیک مصرف شود تا فرد بهبود یابد. با این حال، اگر علت ارکیت عامل دیگری باشد، مرد باید استراحت کند و کمپرس سرد استفاده کند تا التهاب را کاهش دهد. همچنین قرار دادن یک حوله زیر کیسه بیضه برای بالا نگه داشتن آن در حالت دراز کش توصیه می شود.

آیا جراحی فیموز می تواند منجر به اركیت شود؟

جراحی فیموز، که ختنه نیز نامیده می شود، شامل بریدن و برداشتن بخشی از پوست آلت تناسلی است. در صورت بروز عوارض در حین جراحی یا در حین بهبودی، (شامل التهاب آلت تناسلی)، می تواند  ارکیت بیضه ایجاد کند.

نویسنده: زهرا روستا/ دکتری جنین شناسی