فهرست
زندگی مشترک و زناشویی یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی است که برای هرکسی می‌تواند رخ دهد ولی گاهی اوقات عوامل و مشکلاتی در زندگی مشترک پدید می‌آید که باعث برهم خوردن روابط زوجین و یا از هم پاشیدگی زندگی آنها می‌شود. هنگامی که دو نفر تصمیم به تشکیل خانواده می‌گیرند طبیعتاً در آینده می‌خواهند صاحب فرزند شوند، حال در این میان ممکن است یکی از مشکلات پیش آمده ناباروری هریک از زوجین باشد که این خود باعث استرس و اضطراب زوجین خواهد شد.
تعریف ناباروری
طبق تعریف بهداشت جهانی ناباروری عدم توانایی زوجین در بارداری بعد از یک سال آمیزش جنسی منظم و بدون پیشگیری است. ناباروری هم در مردان و هم در زنان رخ می‌دهد. مردان به همان اندازه که زنان دخیل هستند، در ناباروری تاثیر دارند. پیشرفت علم تا حدودی توانسته است جنبه درمانی ناباروری را توسعه دهد اما عاملی که از ابتدای بروز مشکل تا مرحله درمان برای زوجین ممکن است پیش آید و باید به آن توجه کرد مسائل روانشناختی و روحی است که از عوامل مهم و تاثیرگذار در روند ناباروری است.
ناباروری از دیدگاه روانشناختی
از نظر روانشناختی ناباروری و بچه‌دار نشدن زوجین بحرانی در زندگی هر دو طرف به حساب می‌آید و ممکن است باعث برهم خوردن تعادل روانی و خاتمه زندگی مشترک گردد. زنان و مردانی که دچار مشکل ناباروری می شوند، هر دو طرف اختلالات روانی را تجربه می‌کنند هر چند که رخدادهای مربوط به زنان شاید محسوس باشد اما مردان هم به اندازه زنان مشکلات روان شناختی را تجربه می کنند ولی اکثراً عواطف و احساسات خود را بروز نمی‌دهند. عدم بروز احساسات باعث می‌شود مردان در این مورد بیشتر از مکانیسم‌های دفاعی استفاده کنند و سعی در انکار مشکل خود داشته باشند اما این یک واقعیت است که حدود 50-45 درصد مشکل ناباروری مربوط به مردان می‌باشد.
چگونگی تاثیرعوامل روان شناختی بر ناباروری مردان
عوامل روان شناختی می تواند یکی از تاثیرگذارترین عوامل در رابطه با ناباروری باشد و به صورت چرخه‌ای افراد نابارور را تحت تاثیر قرار دهد. اولین مشکلی که همراه ناباروری بوجود می‌آید تنش بین زوجین، استرس و عدم آرامش است. هر چقدر استرس و تنشی که این افراد تجربه می‌کنند بیشتر باشد و ادامه یابد طبیعتا باعث کاهش قدرت باروری آن ها خواهد شد.
در رابطه با دیگر مسائل مربوط به روان شناسی نیز چنین است و این یک موضوع قابل تامل است که باید پیشگیری و درمان شود. عوامل روان شناختی متعددی می‌توانند بر ناباروری تاثیرگذار باشند که در مقالات بعدی در مورد آنها بحث خواهد شد. اما موضوع مورد بحث در این مقاله تجربه استرس و اضطراب در مردان نابارور است.
ارتباط استرس و ناباروری در مردان
از جمله عوامل روان شناختی که موجب کاهش باروری در مردان می‌شود وجود استرس و اضطراب است. مسلماً در حد مطلوب وجود استرس و اضطراب در موقعیت‌های مختلف زندگی، طبیعی است. اما گاهی که شدت و تداوم پیدا می‌کنند باعث به وجود آمدن مشکلات متعددی می‌گردند. استرس روانی با کاهش در تعداد و حرکت پیشرونده اسپرم همراه است و شمار اسپرم‌های غیرطبیعی را افزایش می‌دهد. استرس روانی اثراتی نیز بر عملکرد جنسی مردان دارد و در مواردی چون پروستاتیت مزمن و سندرم درد لگنی مزمن دخیل است.
در وهله اول موضوع وجود استرس شاید برای افراد خیلی مهم و جدی نباشد ولی بعد از مدتی اثرات استرس قابل مشاهده خواهد بود. از طرف دیگر مردانی که از مشکل ناباروری خود اطلاع پیدا می‌کنند ممکن است استرس را تجربه کنند که هر چقدر این مسئله ادامه داشته باشد امکان و احتمال این که موجب تداخل دارویی در دوره درمان شود بیشتر است.
دلایل ایجاد استرس بر ناباروری مردان
یکی از دلایلی که باعث می‌شود مردان استرس بیشتری تجربه کنند و این استرس همیشه همراه آنها باشد این است که پذیرش ناباروری برای آن ها بسیار سخت بوده و این را نوعی ضعف برای خود می‌دانند. یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین مسئله ذهنی که برای مردان پیش می‌آید این است که آنها نتوانند از پس کاری که مردانگی آن ها تعریف می شود برآیند و به نوعی ضعیف دیده شوند، حال آنکه اگر این مسئله در مورد مهم‌ترین بخش زندگی آنها یعنی عدم باروری صورت گیرد باعث به وجود آمدن مشکلات دیگری در زندگی شخصی و اجتماعی می‌شود
استرس و اختلال نعوظ در مردان
استرس و اضطراب هم چنین باعث اختلال و عملکرد نادرست در رابطه جنسی وکاهش میل جنسی می‌شود. یکی از این اختلالات جنسی، اختلال نعوظ در مردان است که با استرس رابطه مثبتی دارد. این اختلال باعث می‌شود که انتظارات جنسی در مقابل شریک جنسی به درستی برآورده نشود. اختلال نعوظ به حالتی گفته می‌شود که مرد قادر به نعوظ و یا حفظ آن نیست و در نتیجه شانس بارور بودن از بین می‌رود. برای درمان اختلال نعوظ و برگشتن قدرت باروری باید استرس و اضطراب کنترل گردد.
تاثیر استرس بر هورمون‌های مردان
استرس و اضطراب می‌توانند هورمون‌های مختلفی را در بدن مردان تحت تاثیر قرار دهند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر باروری آنها تاثیر می‌گذارند.
هورمون‌های اصلی که تحت تاثیر استرس و اضطراب قرار می‌گیرند:
- تستوسترون: تستوسترون هورمون جنسی مردانه است که نقش مهمی در تولید اسپرم، میل جنسی و نعوظ دارد. استرس و اضطراب می‌توانند سطح تستوسترون را در بدن مردان کاهش دهند.
- کورتیزول: کورتیزول هورمون استرس است که در پاسخ به استرس و اضطراب آزاد می‌شود. کورتیزول می‌تواند سطح تستوسترون را در بدن مردان کاهش دهد و همچنین می‌تواند بر کیفیت اسپرم و نعوظ تاثیر بگذارد و آن ها را کاهش دهد.
- هورمون‌های محرک فولیکول (FSH) و لوتئینیزه کننده LH این هورمون‌ها توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شوند و نقش مهمی در تولید اسپرم دارند. استرس و اضطراب می‌توانند سطح این هورمون‌ها را در بدن مردان کاهش دهند.
تاثیر هورمون‌ها بر باروری مردان
- کاهش سطح تستوسترون: کاهش سطح تستوسترون می‌تواند منجر به کاهش تعداد اسپرم، شکل های غیر طبیعی اسپرم و تحرک ضعیف اسپرم شود.
- افزایش سطح کورتیزول: افزایش سطح کورتیزول می‌تواند منجر به کاهش سطح تستوسترون، کاهش کیفیت اسپرم و اختلال در نعوظ شود.
- کاهش سطح FSH و LH : کاهش سطح FSH و LH می‌تواند منجر به کاهش تولید اسپرم شود.
مکانیسم روانی استرس بر ناباروری مردان
باروری در انسان تنها یک رفتار بیولوژیک نیست و رفتارهای روانی و اجتماعی نیز بر آن اثر دارند. بررسی عوامل اجتماعی، روانی و رفتاری بر کیفیت مایع منی و پارامترهای اسپرمی به دلیل پیچیدگی این عوامل آسان نیست. استرس روانی با اثر بر محورهای هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال( HPA) و محور هیپوتالاموس- هیپوفیز-گناد (HPG) موجب تغییر در ترشح تستوسترون، هورمون رشد و پرولاکتین می‌شود که بر روند اسپرماتوژنز تاثیرگذار است. همچنین افزایش سطح کورتیزول با افزایش سطح گلوبولین اتصالی به هورمون‌های جنسی (SHBG) به کاهش سطح تستوسترون آزاد در پلاسما منجر می‌گردد.
نتیجه گیری
ناباروری مشکلی است که علاوه بر عوامل فیزیولوژیکی، عوامل روانشناختی نیز در آن دخیل است. استرس و اضطراب یکی از عوامل رایج است که هم می‌تواند در راستای ناباروری به وجود آید و هم می‌تواند عاملی برای ناباروری باشد ولی در هر حال باید در کنار درمان دارویی که صورت می‌گیرد به این مسئله هم توجه شود و در پی رفع این مشکل هم برآمد چون مطمئنا می‌تواند باعث به وجود آمدن مشکلاتی دیگری در زندگی شخصی و اجتماعی گردد.
تمرکز برنامه‌های سلامت بر بخش روانی و سبک زندگی می‌تواند اثرات مفیدی بر سلامت باروری داشته باشد و نیازمند طراحی مطالعات بیشتر در تبیین نقش عوامل اجتماعی- روانی- رفتاری بر کیفیت مایع منی مردان است. علاوه بر این بیماران نیز باید از اثر استرس بر عملکرد بیضه به عنوان یک عامل در ناباروری مردان آگاه باشند.
سوالات متداول
ناباروری چیست؟
ناباروری به عدم توانایی زوجین در باروری بعد از یک سال آمیزش جنسی منظم و بدون پیشگیری اشاره دارد.
چگونه ناباروری از دیدگاه روانشناختی مورد بررسی قرار می‌گیرد؟
ناباروری برای زوجین می‌تواند منجر به اختلالات روانی شود، که این امر می‌تواند به برهم‌خوردن تعادل روانی و خاتمه زندگی مشترک زوجین منجر شود.
چگونه استرس بر ناباروری مردان تأثیر می‌گذارد؟
استرس و اضطراب می‌توانند باعث کاهش باروری در مردان شوند؛ زیرا این عوامل باعث کاهش تعداد و حرکت پیشرونده اسپرم می‌شوند.
آیا استرس می‌تواند باعث اختلال نعوظ در مردان شود؟
بله، استرس می‌تواند باعث اختلال نعوظ در مردان شود. استرس مکانیسم های مرتبط با نعوظ را با اختلال مواجه می کند و منجر به عدم توانایی نعوظ و یا حفظ آن می شود. برای درمان این اختلال، کنترل استرس و اضطراب ضروری است.
چگونه مکانیسم روانی استرس بر ناباروری مردان عمل می‌کند؟
استرس روانی با تغییر در ترشح هورمون‌های مرتبط با باروری، مانند تستوسترون، هورمون رشد و پرولاکتین، روی فرآیند اسپرم‌سازی تأثیر می‌گذارد.
۶ ایا استرس باعث ناباروری می‌شود؟
بله به دلایل زیر
تاثیر بر هورمون‌ها: استرس و اضطراب می‌توانند هورمون‌های تستوسترون و کورتیزول را تحت تاثیر قرار دهند. تستوسترون برای تولید اسپرم ضروری است و کورتیزول می‌تواند هورمون‌های جنسی را سرکوب کند.
- تاثیر بر سیستم ایمنی: استرس و اضطراب می‌توانند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کنند. این موضوع می‌تواند به تولید آنتی‌بادی‌هایی علیه اسپرم منجر شود.
- تاثیر بر سلامت عمومی: استرس و اضطراب می‌توانند سلامت عمومی مردان را تحت تاثیر قرار دهند. این موضوع می‌تواند به طور غیرمستقیم بر باروری آنها تاثیر بگذارد، مانند:
- کاهش کیفیت اسپرم: استرس و اضطراب می‌توانند کیفیت اسپرم را از نظر تعداد، مورفولوژی و تحرک کاهش دهند.
- کاهش میل جنسی: استرس و اضطراب می‌توانند میل جنسی را کاهش دهند.
- اختلال در نعوظ: استرس و اضطراب می‌توانند منجر به اختلال در نعوظ شوند.
- تأخیر در انزال: استرس و اضطراب می‌توانند منجر به تأخیر در انزال شوند.
آیا استرس روی اسپرم تاثیر دارد؟
بله، استرس می‌تواند روی اسپرم تاثیر بگذارد. تحقیقات نشان داده است که استرس مزمن می‌تواند کیفیت اسپرم را از نظر تعداد، شکل و تحرک کاهش دهد. همچنین استرس می‌تواند میل جنسی را کاهش دهد و منجر به اختلال در نعوظ و انزال شود.
